Dış Gebelik (Ektopik Gebelik) Nedir?
Dış gebelik, döllenmiş yumurtanın rahim boşluğuna ulaşamayıp rahim dışında bir yere yerleşmesiyle oluşan bir durumdur. Çoğunlukla fallop tüplerinde görülür. Bu tür gebelikler normal seyretmez ve annenin sağlığını ciddi biçimde riske atabilir. Erken fark edilmezse iç kanamalara yol açabilir ve hayati tehlike oluşturabilir. Dış gebelik, gebeliğin ilk üç ayında anne ölümlerinin en yaygın nedenlerinden biridir ve bu yüzden tıbbi müdahale şarttır.
Dış Gebelik Neden Olur?
Dış gebelik, her kadında görülebilir. Kesin nedeni her zaman belirlenemese de genellikle üreme sistemindeki yapısal sorunlar, önceki enfeksiyonlar veya geçirilmiş cerrahi işlemlerle ilişkilendirilir. Dış gebelik riskini artırabilecek başlıca faktörler şunlardır:
- Birden fazla kürtaj yapılmış olması
- 35 yaş ve üzeri gebelik
- Önceki düşükler
- Sigara içilmesi
- Doğurganlığı artıran ilaçlar kullanımı
- Tüp bebek gibi yardımcı üreme teknikleri
- Fallop tüplerinde hasar veya geçirilmiş cerrahi girişimler
- Cinsel yolla bulaşan hastalıklar
- Daha önce dış gebelik yaşanması
- Tüpleri bağlatma operasyonları
- Rahim ya da tüplerdeki enfeksiyonlar
- Karın içi ameliyatlar, spiral kullanımı
- Endometriozis hastalığı
- Üreme organlarının yapısal anormallikleri
- Önceki enfeksiyonlardan kalan doku hasarları
Bu risklere sahip kadınların, hamilelik planlamadan önce doktor kontrolünden geçmeleri önerilir. Gebelik süresince de düzenli takip önemlidir.
Dış Gebelik Belirtileri Nelerdir?
Dış gebelik, başlangıçta normal bir gebelik gibi hissedilebilir. Gebelik testleri pozitif çıkabilir, bulantı, göğüslerde hassasiyet ve adet gecikmesi gibi belirtiler görülebilir. Ancak bu gebelik rahim dışında geliştiğinden, belirli işaretlerle fark edilebilir:
- Sindirim sistemi rahatsızlıkları
- Halsizlik, baş dönmesi, bayılma
- Hafif ya da lekelenme tarzında vajinal kanamalar
- Karın içinde kanama, buna bağlı omuz ve boyun ağrısı
- Karın sağ veya sol alt kısmında şiddetli ağrı
- Hamilelikte açıklanamayan kilo kaybı
Bazı durumlarda hiçbir belirti olmayabilir. Bu nedenle düzenli doktor muayeneleri önem taşır. Tanı, genellikle ultrason ve kan testleriyle konur.
Dış Gebelik Nasıl Teşhis Edilir?
Dış gebelik şüphesi olan kadınlarda doktor öncelikle jinekolojik muayene yapar. Ardından kandaki Beta HCG hormonu seviyesi takip edilir. Normal gebelikte bu değer her 48 saatte yaklaşık iki katına çıkarken, dış gebelikte bu artış daha yavaştır. Progesteron seviyesi de genellikle düşüktür.
Kesin tanı için transvajinal ultrason yapılır. Gerekli durumlarda, rahim içinde sıvı birikimi veya tüplerin yırtılma riski olup olmadığını anlamak için ek görüntüleme ya da kübosentez gibi işlemler yapılabilir.
Dış Gebelik Nasıl Tedavi Edilir?
Dış gebelik devam ettirilemez. Çünkü rahim dışındaki dokular gebeliğin büyümesine uygun değildir ve büyüyen embriyo dokulara zarar verir. Bu nedenle gebelik sonlandırılmalıdır. Uygulanacak tedavi yöntemi, gebeliğin evresine ve annenin genel sağlık durumuna bağlıdır:
1. İlaçla Tedavi:
- Methotreksat isimli ilaç kullanılarak gebelik dokusu küçültülür ve düşürülür.
- Bu yöntem, erken dönemde teşhis edilen ve fallop tüplerinin zarar görmediği vakalarda kullanılır.
- Tedavi süresince Beta HCG seviyeleri düzenli aralıklarla takip edilir.
- %80-85 oranında başarı sağlar.
2. Cerrahi Tedavi:
- Gebelik ilerlemişse ya da iç kanama riski varsa ameliyat gerekir.
- Laparoskopik (kapalı) yöntemle ya da açık cerrahiyle yapılabilir.
- Tüpler zarar görmemişse yalnızca gebelik dokusu alınır (salpingostomi).
- Tüpler hasar gördüyse tamamen alınabilir (salpenjektomi). Bu durumda yeniden hamile kalmak mümkün olmayabilir.
3. Bekleme Tedavisi:
- Bazı dış gebelikler kendiliğinden sonlanabilir.
- Düşük hormon düzeylerine sahip, stabil hastalarda uygulanır.
- Süreç boyunca Beta HCG seviyesi yakından izlenir.
Dış Gebelik Sonrası Riskler
Dış gebelik sonrasında karşılaşılabilecek riskler şunlardır:
- Fallop tüplerinin zarar görmesi ya da alınması nedeniyle doğurganlıkta azalma
- Tekrar dış gebelik yaşama olasılığı
- Enfeksiyon riski (özellikle ameliyat sonrası bakım yetersizse)
- Nadiren de olsa kısırlık gelişimi
- Vajinal kanamalar, kasık ve karın ağrıları
- Hormon dengesizliklerine bağlı ruh hali değişimleri
Ameliyat sonrası süreçte hijyen kurallarına dikkat edilmeli, doktorun önerdiği ilaçlar düzenli kullanılmalı ve belirtiler göz ardı edilmemelidir.
Dış Gebelik Ameliyatından Sonra Nelere Dikkat Edilmeli?
- Enfeksiyon riskini azaltmak için hijyen kurallarına uymak şarttır.
- Havuz gibi ortak alanlardan bir süre uzak durulmalıdır.
- Doktorun verdiği ilaçlar eksiksiz kullanılmalıdır.
- Progesteron içeren doğum kontrol hapları tercih edilmemelidir.
- Sigara kullanımından kaçınılmalıdır.
- Aşırı kanama, ağrı veya akıntı gibi durumlar yaşanırsa hemen hekime başvurulmalıdır.
